Wewnętrzne światło, jakiego doświadczył szesnastoletni Jakub na przełomie wieków oraz decyzja uczynienia czegoś dla ludzi nowego stulecia wkrótce zaczęły przynosić owoce. W dniu 29 czerwca 1907 r. przyjął święcenia kapłańskie. Pierwszą misję kapłańską pełnił w parafii Narzole, gdzie spotkał młodego Giuseppe Giaccardo, swojego głównego pomocnika, późniejszego pierwszego kapłana - paulistę i błogosławionego. W 1908 r. podjął posługę ojca duchownego i wykładowcy w seminarium albejskim, gdzie przygotowywał sobie przyszłych współpracowników. W międzyczasie ks. Alberione poświęcał się też pracy społecznej i katechetycznej, zaznajamiał się z myślą i działalnością największych osobistości tego czasu, studiując socjologię, pedagogikę, teologię pastoralną, liturgikę. Brał udział w działalności społecznej i politycznej promując nowe ruchy społeczne katolików. Równocześnie redagował swoje pierwsze książki poświęcone tematyce duszpasterskiej, w których zastanawiał się m.in., jak włączyć kobietę w misję kapłańską i „uskutecznić" głoszenie Ewangelii.

W tym klimacie zrodził się w nim projekt powołania do życia katolickiej organizacji pisarzy, drukarzy, księgarzy i sprzedawców katolickich, których należałoby odpowiednio ukierunkować i tchnąć w nich ducha apostolskiego. Lecz, jak sam przyznaje w swoich wspomnieniach, „około 1910 roku,w momencie większego oświecenia, uczynił krok definitywny: pisarze, technicy, kolporterzy, ale zakonnicy i zakonnice". Tak więc ks. Alberione otrzymał duchową inspirację zorganizowania wspólnoty osób konsekrowanych, związanych z Bogiem i Kościołem poprzez śluby. Myślał o organizacji o charakterze zakonnym, gdzie siły są zjednoczone, oddanie jest całkowite, a nauka odznacza się czystością. W ten sposób, w jego przekonaniu, byłoby możliwe osiągnięcie podwójnego celu. Z jednej strony osoby byłyby prowadzone do najwyższej doskonałości, właściwej tym, którzy praktykują rady ewangeliczne. Z drugiej strony apostolstwo zyskałoby więcej stabilności, więcej ciągłości i nadprzyrodzoności. Dla bł. J. Alberione organizacja zakonna to „stowarzyszenie osób, które kochają Boga całym umysłem, ze wszystkich sił, z całego serca i poświęcają się pracy dla Kościoła, zadowalając się Boską nagrodą: «otrzymacie stokroć więcej i posiądziecie życie wieczne»".

W kontekście tych wydarzeń wybiła dla ks. Alberione „godzina Boża". W dniu 8 września 1913 r. biskup diecezji albejskiej Giuseppe Francesco Re poprosił go, aby przejął kierownictwo nad przeżywającym poważne trudności tygodnikiem diecezjalnym „Gazzetta d'Alba". W swoich zapiskach bł. Jakub potwierdza, że oczekiwał na tę chwilę i że była to wola Boża. Objęcie kierownictwa czasopisma stanowiło klucz, który pozwolił mu otworzyć drzwi, do których na próżno pukał od lat. Praca w czasopiśmie wymagała redaktorów, drukarzy, propagatorów. Dlatego latem 1914 r. ks. Alberione zakupił pierwsze maszyny drukarskie i przyjął pierwszych chłopców, którzy zgłosili się z okolicznych rodzin. W dniu 20 sierpnia 1914 r. miało miejsce otwarcie Szkoły Drukarskiej Małego Robotnika, będącej zapowiedzią zgromadzenia, które w przyszłości przyjmie nazwę: Towarzystwo Świętego Pawła.

Po otwarciu pierwszego domu ciągle rosła liczba chłopców proszących o przyjęcie do Szkoły. Ks. Alberione kierował ich formacją duchową i apostolską, nadając coraz bardziej tej pierwszej wspólnocie charakter zakonny. Dla Założyciela powołania były znakiem, że za rodzącą się wspólnotą kryła się inicjatywa  Boga.  Utwierdzony  w  tym  przekonaniu, 5  października 1921 r. wraz z trzynastoma klerykami złożył prywatne śluby zakonne, oddając się misji głoszenia Ewangelii poprzez apostolstwo druku.

Obiektywnie patrząc należy stwierdzić, że nie był to najodpowiedniejszy moment, aby powołać do życia nowy instytut. Wybuch pierwszej wojny światowej oraz mnogość zajęć przemawiały za inną datą, ale ks. Alberione kierował się przede wszystkim pragnieniem wypełnienia woli Bożej i w splocie różnych wydarzeń potrafił odczytać Jego znak.

Niebawem do dzieła rozpowszechniania dobrego druku dołączyły kobiety. Pomimo ciężkiej sytuacji wynikającej z przystąpienia Włoch do wojny przeciwko Austrii, jeszcze w maju 1915 r. ks. Alberione zgromadził grupę dziewcząt, którym zlecił jako tymczasowe zajęcie szycie ubrań dla wojska. Dla nich powołał do istnienia pracownię żeńską, która stanowiła okazję do zamieszkania razem, a równocześnie stała się zalążkiem nowego zgromadzenia. Pierwsze dziewczęta wywodziły się ze stowarzyszenia katechetek z Alby. Po konferencji wygłoszonej dla nich 6 czerwca 1915 r. gotowość przyłączenia się do dzieła zgłosiły trzy spośród nich. Wkrótce do współpracownic ks. Alberione dołączyła także Teresa Merlo, późniejsza pierwsza przełożona generalna zgromadzenia Córek Świętego Pawła.

Założyciel formował pierwsze siostry, głosząc im kazania, rekolekcje oraz prowadząc spotkania katechetyczne. Pracownia krawiecka po kilku miesiącach zaprzestała swojej działalności, natomiast dziewczęta zaczęły zajmować się rozpowszechnianiem książek religijnych i przedmiotów kultu. Otwarły małą księgarnię oraz założyły bibliotekę, stawiając pierwsze kroki na drodze apostolstwa druku. W 1918 r. Założyciel wysłał do Susy pięć sióstr, które podjęły tam druk tygodnika diecezjalnego „La Valsusa" i innych biuletynów religijnych. Prawdopodobnie w tym czasie niektóre z dziewcząt złożyły pierwsze prywatne śluby.

W 1921 r. ks. Alberione zwrócił się z prośbą do biskupa Re o kanoniczne zatwierdzenie nowego instytutu, wspominając w swojej relacji o idei jednego zgromadzenia zakonnego, które złożone byłoby z trzech gałęzi: męskiej, żeńskiej (prowadzących życie wspólnotowe i składających śluby) oraz z grupy osób świeckich. Wszystkie trzy gałęzie miały podlegać jednemu przełożonemu. Gałąź męska miała być podzielona na dwie grupy: kapłanów-pisarzy zwanych „mistrzami" oraz braci zakonnych zwanych później „uczniami Boskiego Mistrza". Podobną strukturę miała reprezentować również gałąź żeńska: „mistrzynie", zajmujące się redagowaniem, drukowaniem i rozpowszechnianiem oraz „pracownice" od zwyczajnych posług, określane mianem „pań". W lipcu 1922 r. ks. Alberione po odprawieniu rekolekcji przyjął od wszystkich dziewcząt pierwsze śluby, a na przełożoną całej grupy mianował Teresę Merlo, która otrzymała imię zakonne: Tekla.

Kongregacja ds. Zakonników odrzuciła jednak propozycję Założyciela dotyczącą utworzenia jednego zgromadzenia obejmującego trzy gałęzie. W kolejnym liście skierowanym do Kongregacji w 1923 r. ks. Alberione pisze już o Córkach Świętego Pawła jako o zgromadzeniu niezależnym i oddzielonym zarówno pod względem zarządu jak i administracji od Towarzystwa Świętego Pawła. Po wielu staraniach 15 marca 1929 r. ma miejsce zatwierdzenie nowego zgromadzenia na prawie diecezjalnym, a 13 grudnia 1943 r. uzyskuje ono decretum laudis.

Kierując się poradą swojego kierownika duchowego, ks. Francesco Chiesy, Założyciel pragnął mieć także zgromadzenie zakonne skupiające osoby, które modliłby się w intencjach apostolstwa druku oraz wszystkich potrzeb nowego instytutu. W tym celu starał się nawet o przyłączenie do swojego instytutu sióstr Dominikanek kontemplacyjnych z klasztoru w Albie, proponując im przeniesienie się do pomieszczeń Towarzystwa Świętego Pawła. Jednak próby te spełzły na niczym. Dlatego 10 lutego 1920 r. Założyciel wyłonił spośród Córek Świętego Pawła osiem postulantek, aby oddały się modlitwie i życiu bardziej kontemplacyjnemu. Na czele nowej grupy stanęła Orsola Rivata, która przyjęła zakonne imię: Maria Scholastyka48. Ta mała grupka dała początek zgromadzeniu Pobożnych Uczennic Boskiego Mistrza.

Misja tych sióstr miała podkreślać charakter eucharystyczny całego istniejącego wówczas instytutu, składającego się z gałęzi męskiej i żeńskiej oraz grupy współpracowników świeckich. Wewnątrz zgromadzenia Córek Świętego Pawła istniały zatem dwie grupy sióstr. Jedna zajmowała się apostolstwem dobrego druku, druga natomiast poświęcała się życiu kontemplacyjnemu, odprawiając codziennie dwugodzinną adorację Najświętszego Sakramentu. Od początku zadaniem tej drugiej grupy było także zajmowanie się posługą domową w kuchni i w pralni. Ze względu na odmienny charakter tych dwóch grup Założyciel podjął starania mające na celu ich rozdzielenie i utworzenie zupełnie nowej fundacji. 3 kwietnia 1947 r. zgromadzenie Pobożnych Uczennic zostało zatwierdzone na prawie diecezjalnym. Jako cele istnienia zgromadzenia podaje się apostolstwo eucharystyczne, posługę domową i medyczną wobec kapłanów starszych i chorych oraz apostolstwo liturgiczne, polegające na rozpowszechnianiu wszystkiego, co służy rozwojowi kultu i pobożności wiernych. Wewnątrz Rodziny Świętego Pawła siostry miały również pełnić misję wynagradzającą w intencji apostolstwa wydawniczego. Po wielu trudnościach natury kanonicznej, 12 stycznia 1948 r. zgromadzenie Pobożnych Uczennic otrzymało od papieża Piusa XII decretum laudis.

Idea kolejnego żeńskiego instytutu sięga roku 1908, kiedy ks. Alberione, pracujący jako wikary, odczuł potrzebę wsparcia posługi duszpasterskiej w parafii przez siostry zakonne. Realizacja tej idei nastąpiła dopiero w 1936 r. W tym czasie Założyciel wybrał spośród Córek Świętego Pawła siostrę M. Nives Negri, której zlecił zadanie rozpoczęcia nowej formy apostolstwa w myśl idei, jaką rozwinął w swojej książce La donna associata allo zelo sacerdotale - aby kobieta konsekrowana mogła wspomóc misję kapłańską, współpracując z proboszczem we wszystkich inicjatywach i formach działalności pastoralnej. Z tego powodu zgromadzenie otrzymało nazwę: Siostry Jezusa Dobrego Pasterza. Jako datę powstania nowego Instytutu przyjmuje się dzień 7 października 1938 r., kiedy nowo utworzona wspólnota opuszcza dom Córek Świętego Pawła, przenosząc się z Rzymu do Genzano. W dniu 26 czerwca 1956 r. nastąpiło zatwierdzenie Zgromadzenia na prawie diecezjalnym".

Najmłodszym zgromadzeniem zakonnym, powołanym do istnienia przez ks. Alberione, są siostry z Instytutu Królowej Apostołów dla Powołań. Początki tego zgromadzenia sięgają 1946 r., kiedy po raz pierwszy w domu sióstr Pasterzanek Założyciel spotkał się z Rosą de Luca. Owocem ich późniejszych, licznych rozmów była idea utworzenia nowego stowarzyszenia świeckiego, które zajmowałoby się apostolstwem na rzecz powołań kapłańskich i zakonnych. 8 grudnia 1954 r., podczas poświęcenia sanktuarium Królowej Apostołów w Rzymie, po raz pierwszy pojawił się pomysł nazwania rodzącego się stowarzyszenia imieniem Maryi - Królowej Apostołów. Wkrótce do Rosy de Luca dołączyły kolejne osoby, które zamieszkały razem i 24 grudnia 1956 r. złożyły na ręce Założyciela pierwsze śluby prywatne. W połowie 1957 r. narodziła się myśl o przekształceniu stowarzyszenia w instytut zakonny, dlatego w sierpniu 1958 r. pierwsze siedem dziewcząt wstąpiło do nowicjatu. Rok później, 8 września 1959 r. miała miejsce pierwsza profesja zakonna, która oficjalnie dała początek nowemu zgromadzeniu. Kanoniczne zatwierdzenie sióstr Apostolinek datuje się na 19 listopada 1993 roku.

Należy jeszcze wspomnieć, że ks. Alberione pragnął włączyć w dzieło apostolstwa druku także osoby świeckie. Od samego początku myślał nad tym, aby do działającego już Towarzystwa Świętego Pawła dołączyć coś w rodzaju trzeciego zakonu, to znaczy osoby, które chciałyby doskonalić swoje życie chrześcijańskie żyjąc duchem paulińskim. W tym celu powołał Unię Współpracowników Dobrego Druku, zatwierdzoną przez biskupa Re 30 czerwca 1917 roku. Opracował statut, według którego współpracownicy mieli wspomagać apostolstwo paulińskie duchowo i materialnie, angażując się W rozpowszechnianie dobrej prasy, pisząc artykuły, organizując biblioteki parafialne i podejmując inicjatywy propagujące apostolstwo wydawnicze.

Całość Rodziny Świętego Pawła uzupełniają instytuty świeckie: Jezusa Kapłana dla kapłanów diecezjalnych, Świętego Archanioła Gabriela dla mężczyzn. Matki Bożej Zwiastowania dla kobiet oraz najmłodszy w sensie powstania Instytut Świętej Rodziny dla małżonków (rodzin). Ich celem jest chwała Boża i uświęcenie członków poprzez zachowywanie ślubów: posłuszeństwa, czystości i ubóstwa. Wymaga się od nich naśladowania paulińskiego życia zakonnego, na ile to jest możliwe. Członkowie instytutów mają włączać się w apostolstwo zgromadzeń Rodziny Świętego Pawła, szczególnie w apostolstwo środków społecznego przekazu, ale mogą także podejmować działalność społeczną, katechetyczną, dobroczynną itp. Włączając w organizm Rodziny Świętego Pawła instytuty świeckie, Założyciel był świadom, że stanowi to „wielki krok" w dowartościowaniu tej formy życia konsekrowanego w Kościele55. W ten sposób Rodzina Świętego Pawła obejmuje wszystkie kategorie Ludu Bożego: kapłanów, braci zakonnych, konsekrowanych mężczyzn i kobiety, a także świeckich współpracowników, którzy zjednoczeni duchowo i stowarzyszeni w jednej misji dają świadectwo Jezusowi, Boskiemu Mistrzowi.

Bł. J. Alberione nie miał wątpliwości, że jego dzieło pochodzi od Boga i jest przez Niego upragnione. Napisał we wspomnieniach: „Rodzina św. Pawła doznała licznych i jasnych znaków, że Pan jej potrzebuje". Był przekonany, że otrzymał od Boga ściśle określoną misję, w której wypełnieniu on jest tylko Jego nieudolnym narzędziem. Trudno zakładać, żeby od samego początku fundacji miał jasną i całościową wizję swego dzieła. Jak sam mówił, uważał się raczej za „pół ślepego", który pozwala prowadzić się Bogu. U podstaw nowej rodziny zakonnej była więc najpierw charyzmatyczna inspiracja, ale równocześnie jasne zrozumienie potrzeb i wyzwań ówczesnego Kościoła, z których najpilniejszym było stanie się apostołami dnia dzisiejszego, posługującymi się środkami używanymi przez przeciwników.

Założyciel nie powołał do istnienia „luźnych" zgromadzeń, które byłyby powiązane ze sobą jedynie poprzez osobę założyciela, ale powołał „rodzinę" instytutów zakonnych i świeckich, połączonych więzami mocniejszymi niż więzy krwi. Relacje pomiędzy osobami należącymi do Rodziny Świętego Pawła powinny opierać się na miłości i komunii, którą charakteryzuje jedność umysłów, serc, słów, dzieł i modlitw. Wzorem jest tu Święta Rodzina z Nazaretu, która dała najlepszy przykład życia dla rodziny zakonnej. Każdy z instytutów ma swojego ducha, ale i swój dar dla pozostałych instytutów; jednak ks. Alberione podkreślał, że to duch rodzinny jest gwarantem jedności i źródłem apostolskiej płodności.

Rodzinę Świętego Pawła można porównać do żywego organizmu, ponieważ poszczególne instytuty, które ją tworzą, nawzajem się uzupełniają. U podstaw komplementarności leży przede wszystkim wspólna duchowość: Rodzina Świętego Pawła dąży do integralnego przeżywania Ewangelii Jezusa Chrystusa, Drogi, Prawdy i Życia, w duchu św. Pawła, pod wejrzeniem Królowej Apostołów. Rodzinę ma charakteryzować jeden duch, dlatego wspólne są poszczególne nabożeństwa i metoda praktykowania duchowości, natomiast różne są zadania apostolskie poszczególnych instytutów, które zbiegają się w jednym celu wspólnym wszystkim: dawać światu Jezusa Mistrza w sposób całościowy, tak jak On sam siebie określił: „Ja jestem drogą i prawdą, i życiem" (J 14, 6).

Podstawowym czynnikiem jednoczącym Rodzinę Świętego Pawła jest wymiar eucharystyczny. Wynika on z pierwotnego doświadczenia Założyciela, który z Eucharystii zaczerpnął swoją charyzmatyczną inspirację i w niej dostrzegł źródło swoich przyszłych fundacji. Pokrewieństwo między poszczególnymi instytutami ma swój początek w Eucharystii, ponieważ wszystkie zrodziły się z Tabernakulum.

Innym elementem scalającym Rodzinę Świętego Pawła i cechą, która ją wyróżnia, jest odniesienie do postaci św. Pawła Apostoła. Rodzina Świętego Pawła ma być „świętym Pawłem żyjącym dzisiaj". Ks. Alberione często akcentuje w swoich wypowiedziach, że prawdziwym ojcem i założycielem nowo powstałej rodziny zakonnej jest św. Paweł. I nie chodzi tu tylko o patrona dla całego dzieła, ale o fakt, że św. Paweł ma być wzorem do naśladowania ze względu na jego pełne utożsamienie się z Chrystusem, które wyraził w słowach: „Już nie ja żyję, lecz żyje we mnie Chrystus" (Ga 2, 20). Z jego integralnego życia Rodzina Świętego Pawła ma czerpać wzór uniwersalności, apostolskiej gorliwości, a przede wszystkim świętości.

• I. Światło powołania
• II. Świadectwo pracy wewnętrznej i zawierzeni
• III. Fundacje świadectwem owocowania łaski
• IV. Współczesna forma świadectwa