WYWIAD Z KS. TOMASZEM WASILEWSKIM SSP, NA TEMAT POWSTANIA INSTYTUTU ŚWIĘTEJ RODZINY

POWSTALIŚMY W SERCU KOŚCIOŁA

Mariusz: W jakim kontekście zrodził się Instytut Świętej Rodziny?

ks. Tomasz Wasilewski SSP: Pytanie o kontekst jest bardzo ważne. Nic w Kościele nie dzieje się przez przypadek. Nawet jeśli pojawiają się jakieś nowe idee, nowe formy realizacji ideału Ewangelicznego, zakorzenione są w całym dziedzictwie Kościoła.

Nie inaczej było z Instytutem Świętej Rodziny. Konsekracja świeckich to nie wymysł Soboru Watykańskiego II. Już od pierwszych chwil chrześcijaństwa niektórzy mężczyźni i niektóre kobiety poświęcali się Bogu całkowicie, a przecież nie byli kapłanami (pamiętajmy o dziewicach i wdowach poświęconych Panu, dalej anachoretach i później cenobitach ) – to są żywe początki Kościoła.

Szybko zdano sobie w Kościele sprawę, że choć życie konsekrowane nie jest bezpośrednio ustanowione w swej formie (gdyż w swej istocie tak) przez Jezusa czy Apostołów należy do organicznych i niezbędnych elementów duchowości Kościoła.

To specyficzne miejsce życia konsekrowanego podkreśla też papież Pius XII: Rzecz bardzo znamienna i zasługująca na uwagę: o ile bowiem dwa pozostałe stany kanoniczne tj. stan kapłański i stan świecki na mocy Bożego prawa (…) wynikają z samego Kościoła, jako społeczności zorganizowanej i hierarchicznej, o tyle stan zakonny (szerzej stan życia konsekrowanego), znajdujący się pośrodku, pomiędzy stanem kapłańskim i świeckim, może być wspólny dla kapłanów i dla świeckich (Konstytucja apostolska Provida Mater Ecclesiae 4).

Widzimy zatem, że od zawsze konsekracja dotyczyła również świeckich. Faktem jest jednak i to, że w pierwszych wiekach Kościoła ta konsekracja świeckich była bardziej widoczna. Już we wczesnym średniowieczu stan osób konsekrowanych ciążył coraz bardziej w stronę duchowieństwa. Z czasem zaczęto postrzegać konsekrację jako stan wyższej doskonałości moralnej, zatem zarezerwowany dla duchownych (celibatariuszy). Osoba świecka ze swym zatroskaniem o codzienność nie pasowała do tego ideału. Zaprzestano dostrzegać, że potrzebna jest również konsekracja codzienności. Do dziś myśląc o bracie zakonnym, który nosi habit, skłonni jesteśmy bardziej umieścić go wśród duchownych niż świeckich, a przecież brat zakonny to świecki konsekrowany, choć żyjący we wspólnocie z duchownymi. Jednocześnie trzeba pamiętać, że w każdej epoce historii Kościoła, różne formy oddania się świeckich Bogu były obecne (choćby tzw. trzecie zakony).

Dobrze, ale jak to wszystko ma się do początków Instytut Świętej Rodziny, który nie powstał w starożytności czy średniowieczu ale w drugiej połowie XX wieku?

Słuszne pytanie… już w pierwszej połowie XIX wieku zaczyna się powrót do tych pierwszych idei , o których mówiłem wcześniej. Jak to często bywało w historii Kościoła pewne ruchy rodziły się oddolnie, by z czasem Kościół instytucjonalny docenił ich znaczenie i nadał im określoną strukturę. Wiek XIX jest pełen proroczych intuicji, które wybuchną w Kościele epoki Soboru Watykańskiego II (pomyślmy tylko o ruchu liturgicznym, ruchu biblijnym). Zatem już w epoce poprzedzającej Sobór Watykański II istnieje cały szereg instytutów świeckich (to znaczy instytutów życia konsekrowanego, w których członkowie nie żyją we wspólnotach, ale osobno w świecie). Papież Pius XII epokową Konstytucją apostolską Provida Mater Ecclesia z 2 II 1947 r. potwierdził zasadność tego ruchu i nadał mu konkretną formę prawną. Powyższa Konstytucja jest prawem ogólnym regulującym zasady poszczególnych instytutów świeckich. Również Statut Instytutu Świętej Rodziny opiera się mi. na tym dokumencie.

Następnie sam Sobór Watykański II odniósł się do tej nowej formy życia konsekrowanego: Instytuty świeckie, choć nie są instytutami zakonnymi, realizują jednak prawdziwie i całkowicie ślubowanie rad ewangelicznych, uznane przez Kościół. Ślubowanie to konsekruje mężczyzn i kobiety (…) prowadzących życie wśród świata (Perfecte caritatis 11). Właśnie to jest kontekst powstania Instytutu Świętej Rodziny, który mam nadzieję powiążemy bliżej z historią Jakuba Alberionego, który, jak pamiętamy, był obserwatorem na Soborze, był świadom toczących się wówczas dyskusji pastoralnych…

Zatem jakie były prapoczątki Instytutu Świętej Rodziny z perspektywy duchowej historii Rodziny Świętego Pawła?

Wszystko zaczyna się w pamiętną noc przełomu wieków, podczas czterogodzinnej Adoracji Najświętszego Sakramentu, gdy młody kleryk Jakub Alberione doświadczył duchowego przebudzenia, posłania. Jak sam wyznaje gdy podczas Adoracji wybiegał myślami w przyszłość (Jakub Alberione), wydawało mu się, że w Nowym wieku wspaniałomyślne dusze będą czuć to samo, co on czuje (Abundantes divitiae 17). Zrozumiał, że wiele mężczyzn i kobiet odczuje w XX w. to samo przynaglenie i zapał do głoszenia Ewangelii. Myślę, że w sensie duchowym tam również trzeba szukać przebudzenia małżonków, którzy chcą konsekrować wszystko, oddać Bogu wszystko. Oczywistym jest, że młody Jakub nie miał już konkretnej idei Instytutu, podobnie jak wtedy nie myślał jeszcze wprost o paulistach, paulistkach itd. Pewne jest jednak, że gdyby nie to Boże dotknięcie podczas adoracji charyzmatycznej, nie byłoby Rodziny Świętego Pawła, a zatem i Instytutu Świętej Rodziny.

Wiemy, że kiedy wybiła godzina Boża, 12 IX 1913 roku, Jakub Alberione zaczął prowadzić czasopismo Gazetta d’Alba i gromadzić ludzi dla nowego dzieła. Tak 20 sierpnia 1914 r. narodziło się Towarzystwo Świętego Pawła, tak 15 czerwca 1915 r. narodziły się Córki Świętego Pawła, ale co najważniejsze w naszym kontekście w 1917 r. narodziło się Stowarzyszenie Współpracowników Paulińskich (dziś w Polsce Stowarzyszenie Współpracowników Rodziny Świętego Pawła). Od początku Założyciel gromadził świeckich, którzy chcieli poświęcić swoją modlitwę, ofiarę i służbę apostolstwu dobrego druku (dziś apostolstwu środków społecznego komunikowania). Wśród nich byli i małżonkowie, rodziny. Troska o małżeństwa i rodzinę była jedną z głównych linii apostolskich nowej rodziny zakonnej. Warto tu przywołać kilka bardzo konkretnych momentów z naszej historii.

Ks. Francesco Chiesa, kierownik duchowy ks. Alberionego, odznaczał się wielkim nabożeństwem do Świętej Rodziny. Wiemy, że pewnego dnia poczuł „silne wewnętrzne natchnienie”, aby „poświęcić siebie Świętej Rodzinie”. Tak opisuje to duchowe doświadczenie w swoich zapiskach osobistych: „Po przyjęciu Komunii św. Święta Rodzina wyraźnie zaprosiła mnie, abym stał się Jej członkiem”. (…) „Święty Józefie, jesteś moim ojcem. Najświętsza Maryjo, jesteś moją matką. Jezu, jesteś moim bratem” (Dziennik duszy: 27 stycznia 1895 r.).

Jakub Alberione zainspirowany tym doświadczeniem swego kierownika oraz encykliką Leona XIII o małżeństwie Arcanum divinae sapientiae (z 10 II 1880 r.) zorganizował z kanonikiem Francesco Chiesą stowarzyszenie Sacra Familia w diecezji Albejskiej, które miało wcielać w życie postulaty tego dokumentu. Już wtedy Założyciel stawiał Świętą Rodzinę z Nazaretu jako wzór i model życia małżeńskiego i rodzinnego chrześcijan.

Kolejną ważną i powszechnie znaną inicjatywą było wydanie 25 grudnia 1931 r. pierwszego numeru czasopisma Famiglia cristiana (pol. Rodzina chrześcijańska). Celem tej gazety było informowanie i formowanie rodzin katolickich w duchu nauki Kościoła. Czasopismo istnieje do dziś i przez długie dziesięciolecia miało wiodącą rolę opiniotwórczą na rynku włoskich tygodników. Jego nakład w latach 60 XX w. sięgał 500 000 sztuk, gdy obecnie w Polsce nakłady najpoczytniejszych tygodników sięgają rzędu 90 000 do 100 000 egzemplarzy. W maju 1956 r. Jakub Alberione osobiście oddał wszystkie rodziny świata czytające ten magazyn pod opiekę Maryi, Królowej Apostołów, w sanktuarium jej poświeconym w Rzymie.

Przejdźmy teraz konkretnie do momentu zaistnienia Instytutu Świętej Rodziny? Co możemy powiedzieć o początkach tej wspólnoty dla małżeństw?

Na wstępie muszę zaznaczyć, że początki Instytutu Świętej Rodziny są bardzo złożone i często pewne fakty są niejasne. Można również odnieść wrażenie, że występowało zjawisko idealizowania pewnych wydarzeń czy momentów, nadawania im wtórnie pewnego symbolicznego znaczenia. Z drugiej strony pojawiają się czasami przesadne głosy o tym, że Instytut Świętej Rodziny nie ma nic wspólnego z Jakubem Alberionem. Spróbujmy zatem prześledzić fakty w sposób obiektywny aby na koniec posumować pewną deklaracją, kiedy i kto założył Instytut Świętej Rodziny.

Jakub Alberione zawsze był uważny na nauczanie papieży. Znał wydaną w 1947 r. przez papieża Piusa XII Konstytucję apostolską Provida Mater Ecclesia, która ustanawiała Instytutu świeckie. Dlatego w 1958 r. założył trzy instytutu świeckie, dla kobiet (Instytut Matki Bożej Zwiastowania, anuncjatynki), dla mężczyzn (Instytut Archanioła Gabriela, gabrielini) i dla kapłanów diecezjalnych (Instytut Jezusa Kapłana). Kiedy 8 IV 1960 r. został zatwierdzony wspólny statut dla tych trzech Instytutów, w rozdziale drugim, w artykułach 13 i 14 znajdujemy explicite wyrażoną wolę odnośnie konsekracji małżonków. Statut pozwalał należeć do tych Instytutów jako członkom tzw. drugiej kategorii małżonkom, którzy składali trzy śluby: czystości; ubóstwa i posłuszeństwa według stanu życia małżonków. Statut zakładał, że generał Towarzystwa Świętego Pawła wyda specjalne rozporządzenie odnośnie takich małżonków. Rozporządzenie jednak nigdy nie powstało. Ponoć powstał jego projekt, który spodobał się Jakubowi Alberionemu, ale który nie został jednak zatwierdzony. Trudno dziś dociec dlaczego. Widzimy jednak, że pewne przebłyski tego czym będzie Instytut Świętej Rodziny pojawiły się już za życia Założyciela Rodziny Świętego Pawła.

Przez pewien czas uważano, że to jest właśnie data założenia Instytutu Świętej Rodziny. Jednak nie można tak powiedzieć. W grudniu 1973 r. prokurator generalny Towarzystwa Świętego Pawła, ks. Fedele Pasquero, w dokumentacji przesłanej do Kongregacji ds. instytutów życia konsekrowanego w celu ostatecznego zatwierdzenia statutów Instytutów agregowanych (zatwierdzonych w 1960 r. na dziesięć lat) obejmował również Instytut Świętej Rodziny, twierdząc, że został założony w 1960 r. Kongregacja przyjmując głos jednego z konsultantów (1 II 1974 r.), stwierdziła, że rzeczony Instytut nie został włączony do dekretu z 8 IV 1960 r. Zasadnicza różnica polegała na tym, że trzy poprzednie Instytuty (IMSA, IGA, IGS) skupiały osoby żyjące w celibacie, zaś Instytut Świętej Rodziny skupiał małżonków, żyjących zgodnie z ich stanem (bez celibatu). Kongregacja zasugerowała stworzenie oddzielnego Statutu, co też stało się później. Można zauważyć, że jakiś prapoczątek prawny zaistniał już w 1960 r. ale również prawdą jest, że wtedy jeszcze nie istniał Instytut Świętej Rodziny, w takim kształcie jak rozumiemy go dziś.

W kolejnych latach zainteresowanie rodziną ze strony ks. Jakuba nie malało. Na początku 1963 r. założył Pobożne Stowarzyszenie Rodzin Chrześcijańskich zatwierdzone dekretem z 22 IV 1963 r. przez kard. Eugenio Tisserant w jego diecezji w Ostii Porto – Santa Rufina (z czasem rozprzestrzeniło się na dziesiątki diecezji we Włoszech). Pamiętajmy, że Jakub Alberione zmarł 26 XI 1971 r. i że rok 1963 to czas wciąż toczącego się Soboru Watykańskiego II, na którym tematy konsekracji świeckich, małżonków, uświęcenia rodziny i dowartościowania roli świeckich wybrzmiały mocno i były pewną nowością, pewną rewolucją. Stowarzyszenie było organizacją niewłączoną bezpośrednio w strukturę Rodziny Świętego Pawła. Gromadziło ono prenumeratorów magazynu Famiglia Cristiana, małżonków związanych w jakiś sposób z bardzo już wtedy znanym i cenionym Jakubem Alberionem (którego na owe czasy można porównać do o. Tadeusza Rydzyka podniesionego do kwadratu).

Obecny Statut Instytutu we wprowadzeniu sam odwołuje się do tego faktu uznając rok 1963 za rok narodzin Instytutu. Z tą datą wiąże się pewna trudność. Kongregacja, która zatwierdziła Statut Instytutu Świętej Rodziny podała ten rok jako rok założenia. Ks. Lamera, pierwszy odpowiedzialny za Instytut, zauważył jednak z czasem, że nie jest to data precyzyjna i listem z dnia 6 VII 1992 r. poprosił o zmianę jej na rok 1960, jednak prośba nie została uwzględniona. Wydaje się zatem, że w roku 1963 możemy szukać jakiejś kolejnej pra-inspiracji, ale nie daty założenia Instytutu Świętej Rodziny.

Następnie w czasopiśmie Vita pastorale z XII 1964 roku (s. 9) poinformowano księży czytających tę gazetę o założeniu Instytutu Świętej Rodziny licząc, że to oni zaproszą do niego małżonków. Podobnie uczyniono w artykule poświęconym św. Józefowi, który ukazał się w Il Cooperatore paolino z III 1965 r. (s. 4). Odpowiedź ze strony duchowieństwa i małżeństw była jednak znikoma. Ta deklaracja o powstaniu nowego dzieła, na poziomie symbolicznym, wpisuje się w pięćdziesiątą rocznicą powstania Rodziny Świętego Pawła, którą świętowano w 1964 roku, choć sam Jakub Alberione tak tego nie przedstawiał.

Faktem jednak jest – trzeba przyznać uczciwie – że podczas rekolekcji specjalnych przeprowadzonych dla Rodziny Świętego Pawła w 1960 r. Jakub Alberione wymieniając zakony i instytuty Rodziny Świętego Pawła nic nie mówi o Instytucie Świętej Rodziny. Podobnie w znaczącym albumie wydanym z okazji 50-lecia istnienia Rodziny Świętego Pawła (50 lat w służbie Kościoła z środkami społecznego komunikowania. Rodzina Świętego Pawła od 1914 do 1964 r., por. s. 9) pośród Instytutów agregowanych nie wymienia się Instytutu Świętej Rodziny. Również w tekście, który uważany jest za duchowy testament Alberionego zamieszczonym w 1968 r. w biuletynie San Paolo nic nie wspomina on o tym Instytucie. Kapituła generalna Towarzystwa Świętego Pawła w sesji z 3 czerwca 1971 r. mówiła o Instytucie Świętej Rodziny jako instytucie, który w rzeczywistości jeszcze się nie narodził. Wypada nam ponownie stwierdzić, że te deklaracje o powstaniu Instytutu Świętej Rodziny z 1964 i 1965 roku, które są prawdziwe, należy interpretować jako pewne intuicje rodzące się na bazie charyzmatu Rodziny Świętego Pawła.

Minęło parę lat i ideę konsekracji małżonków podjęli niektórzy kapłani z Instytutu Jezusa Kapłana. W ostatnich dniach życia Założyciela, ks. Furio Gauss z Instytutu Jezusa Kapłana, przybył z Triestu do Rzymu, nie zdając sobie sprawy ze złego stanu zdrowia Jakuba Alberionego, z informacją, że są pierwsze pary, które chciałyby wstąpić do Instytutu Świętej Rodziny. Ks. Luigi Zanoni, generał Towarzystwa Świętego Pawła, 25 XI 1971 r., na łożu śmierci Jakuba Alberionego, przekazał mu tę informację, a on pobłogosławił ideę i pary (dwukrotnie powiedział Benedico). Po raz kolejny sprawdziło się ewangeliczne słowo o ziarnie, które musi wpaść w ziemię i obumrzeć, by wydać plon. Długie, intensywne i bogate życie Jakuba Alberionego się kończyło (+ 26 XI 1971 r. kilka godzin po wizycie papieża Pawła VI), ale zaczynało się życie dzieła wyrosłego w duchu tego kapłana, rodziła się wspólnota małżonków konsekrowanych. Natychmiast, po objęciu funkcji odpowiedzialnego przez ks. Stefana Lamerę, zostały rozpoczęte prace nad pierwszym Statutem dla Instytutu Świętej Rodziny. Po 9 miesiącach przygotowań, w niedzielę 15 X 1972 r. w Trieście, do pierwszego nowicjatu wstąpiło 8 par małżonków i 3 wdowy, które z rąk ks. Lamery otrzymały Statut.

Te początki są rzeczywiście dość skomplikowane i niejasne… Zapytam wprost czy to Jakuba Alberione założył Instytut Świętej Rodziny i jeśli tak to kiedy?

To dobre pytanie, a odpowiedź na nie będzie w dużej mierze zależeć od sposobu definiowania tego kim jest założyciel i co to znaczy założyć jakąś wspólnotę w Kościele. Z jednej strony wiemy, jest to ewidentne, że Jakub Alberione nie założył Instytutu Świętej Rodziny wraz z trzema innymi instytutami świeckimi, agregowanymi do Towarzystwa Świętego Pawła. Z drugiej strony mamy świadectwa, że planował jakiś ruch rodzin chrześcijańskich, że akceptował możliwość konsekracji małżonków w Instytutach agregowanych (Statut 1960), że założył stowarzyszenie Sacra Familia dla prenumeratorów magazynu Famiglia cristiana, wreszcie, że pobłogosławił pierwsze pary chcące wstąpić do tego Instytutu.

W mojej ocenie należy go uznać za prawdziwego inspiratora i założyciela Instytutu Świętej Rodziny, nawet jeśli to założenie miało charakter bardziej pośredni i bardziej duchowy, gdyż na poziomie praktycznym i bezpośrednim o formalne zrodzenie się tej wspólnoty postarali się ks. Stefano Lamera, ks. Furio Gauss i ks. Luigi Zanoni. Za datę narodzin uznałbym 26 XI 1971 r., czyli pojawienie się pierwszych par i aprobatę dzieła przez Założyciela na łożu śmierci oraz 15 X 1972 r., rozpoczęcie pierwszego nowicjatu, od którego nieprzerwanie trwa struktura tej wspólnoty. Dla mnie pierwsza data ma wymiar bardziej symboliczny i duchowy, druga bardziej formalny i prawny. Natomiast rok 1960, 1963, 1964 oraz 1965 uznałbym za jakieś prapoczątki, inspiracje, małe kroki, które doprowadziły do powstania Instytutu.

Według ks. Juana Galaviza SSP, który był delegatem generalnym Instytutów agregowanych, nie ma żadnych racji aby poddawać dyskusji ojcostwo Jakuba Alberionego w stosunku do Instytutu Świętej Rodziny, nawet jeśli formalnie nie zaistniał za Jego życia. Po prostu ks. Furio Gauss IGS i ks. Luigi Zanoni SSP dają świadectwo, tego, że Założyciel angażował się w powstanie Instytutu, choć formalnie się tego nie doczekał. Generał paulistów, ks. Zanoni SSP, 25 XII 1972 r. skierował do członków Instytutu Świętej Rodziny list, w którym daje świadectwo tego, że Instytut był zaplanowany przez Założyciela Rodziny Świętego Pawła:

Drodzy członkowie Instytutu Świętej Rodziny, z ogromną radością przesyłam Wam moje osobiste pozdrowienia, oraz ze strony Zgromadzenia, z którym jesteście zjednoczeni, ze strony Rodziny Świętego Pawła, której jesteście członkami, a która w Was, według założenia naszego Założyciela ks. Jakuba Alberionego, ma swoje ostateczne dopełnienie. Już dwadzieścia pięć lat temu, kiedy byłem dyrektorem magazynu „Famiglia Cristiana” Założyciel myślał o Was. Mówił do mnie i pisał o Was, pragnął by „Famiglia Cristiana” stała się instrumentem wielkiego ruchu wszystkich rodzin chrześcijańskich, aby mogły one żyć w sposób święty i ponadnaturalny poprzez charyzmat i powołanie małżeńskie. Pamiętam, że podjął kilka prób, ale może czasy nie były wystarczająco odpowiednie. Teraz jesteście rzeczywistością: małą, nieznaną, ale dającą życie poprzez świętość, jak nasiona wielkich drzew, które rodzą się na wiosnę. Wasza wiosna wzeszła 26 listopada 1971 r., w dniu śmierci Założyciela. Narodziliście się właśnie tego dnia: jako pierwsza łaska świętego, który powrócił do domu Ojca. Przy takim początku, takim nadprzyrodzonym, Wasz Instytut stanie się wielki, stanie się „zaczynem ciasta tego świata, coraz bardziej”, z coraz liczniejszymi członkami. Będziecie mieli łaski, będziecie mieli zasługi, wielkich świętych. Rodzina Świętego Pawła otrzyma w Was mnóstwo dobra. Wasze narodziny to data historyczna dla Rodziny Świętego Pawła. Przy Waszej obecności ona czuje się kompletna, bardziej bogata, bardziej święta. Zatem serdecznie witamy, jesteście Beniaminem, jesteście uprzywilejowani.

Czy możemy teraz przybliżyć drogę rozwoju tego Instytutu, zwłaszcza we Włoszech?

Dar Bożej łaski, przygotowany przez tyle modlitw i tak wiele starań rozlał się z ogromnym dynamizmem. Dzięki kapłanom, zwłaszcza z Instytutu Jezusa Kapłana, pojawiały się kolejne pary i pojedyncze osoby chcące konsekrować swe życie w Instytucie. Po roku nowicjatu, dokładnie 4 XI 1973 roku, pierwsze pary z Triestu i innych miast (dokładnie 28 osób), na ręce ks. Stefana Lamery, złożyły w Rzymie swoją pierwszą profesję w Instytucie Świętej Rodziny, na zakończenie pierwszego zjazdu Instytutu, który odbył się w dniach 1-4 XI 1973 roku w Ariccia. Pojawia się tu ciekawy i tajemniczy wątek. Pierwsza profesja dokonała się w obecności jakiegoś biskupa Polaka, ale nie sposób na ten moment ustalić kto to był. Może chodziło o biskupa Bronisława Dąbrowskiego, sekretarza generalnego KEP, który miał kontakt z Rodziną Świętego Pawła, ale nie ma na to żadnych dowodów.

Szybko w szeregach Instytutu zaczęły pojawiać się nowe pary małżonków zainteresowanych konsekracją swego życia Bogu. W listopadzie 1974 r. 24 pary odnowiły śluby, kolejne 24 złożyły śluby, i pojawiło się 10 aspirantów. Rok Święty, 1975 zakończył się w Instytucie obecnością już 204 członków. Po paru latach, dnia 2 XI 1978 r. w Rzymie (w Kościele Sióstr Uczennic Boskiego Mistrza przy via Portuense) pierwsze pary złożyły pierwsze w historii Instytutu śluby wieczyste. Liczba członków Instytutu w roku 1990 wynosiła 1 179 osób, w roku 1999 wynosiła 2 068 osób.

Dnia 19 IV 1982 r. ówczesny generał paulistów ks. Renato Perino wystąpił do Stolicy Apostolskiej o zatwierdzenie Instytutu Świętej Rodziny jako dzieła własnego Towarzystwa Świętego Pawła. Dokładnie dnia 19 VI 1982 r. – to kolejna bardzo ważna data – Kongregacja ds. Zakonów i Instytutów Świeckich zatwierdziła ad experimentum, na 10 lat, Statut Instytutu Świętej Rodziny, uznając Instytut, za dzieło agregowane do Towarzystwa Świętego Pawła. W Statucie jest wyraźny zapis o tym, że Instytut Świętej Rodziny jest częścią Rodziny Świętego Pawła. Podobnie w Konstytucjach Towarzystwa Świętego Pawła zatwierdzonych przez Stolicę Apostolską 4 IV 1984 r. w art. 3 jest wzmianka, że Instytut Świętej Rodziny jest częścią Rodziny Świętego Pawła. Po dziesięciu latach próbnego obowiązywania Statutu Instytutu, 19 III 1993 r. została zatwierdzona ostateczna wersja Statutu i Dyrektorium Instytutu Świętej Rodziny. W roku 2001 r. Statut i Dyrektorium został ponownie oficjalnie wydany po włosku, ale są one dokładnym przedrukiem Statutu z 1993 r.

Interesująca jest historia kształtowania się Statutu Instytutu Świętej Rodziny. Od 1972 r. obowiązywał pierwszy Statut Instytutu Świętej Rodziny, interpretujący konsekrację małżonków mocno w stronę konsekracji zakonnej . Jak już powiedziałem w 1973 r. Kongregacja zauważyła, że natura konsekracji w Instytucie Świętej Rodziny różnie się od sposobu przeżywania konsekracji w pozostałych trzech instytutach agregowanych do Towarzystwa Świętego Pawła. Polecono opracować oddzielny Statut. Kiedy w 1981 r. ks. Lamera poprosił Kongregację o zatwierdzenie Instytutu a wraz z nim Statutu dykasteria zgłosiła zastrzeżenia do przygotowanego tekstu Statutu. Zarzuciła zbyt mocne akcentowanie odniesień do konsekracji zakonnej i dokumentów jej poświęconych. Statut poddano drugiej redakcji uwzględniając bardziej elementy duchowości małżeńskiej. W podobnym duchu została zakwestionowana i ta druga redakcja. Po naniesieniu zasugerowanych poprawek udało się przygotować wersję ostateczną. Tę zatwierdziła Kongregacja na okres 10 lat, 19 VI 1982 r. i potem ostatecznie 19 III 1993 r. – o czym już mówiłem. Ta ewolucja na poziomie tekstu, prawnego fundamentu, pokazuje również zasadnicze elementy duchowości tego Instytutu. Małżonkowie należący do niego nie są jakimiś zakonnikami żyjącymi w świecie, zupełnie nie o to chodzi. Są małżonkami, którzy tak przeżywają rzeczywistość sakramentu małżeństwa, że wszystko w nim oddają Bogu w sposób heroiczny, poprzez czystość małżeńską, ubóstwo małżeńskie i posłuszeństwo małżeńskie.

Dla uchwycenia dynamizmu pierwszych lat Instytutu ważna jest charyzmatyczna postać ks. Stefana Lamery (26 XII 1912 – 1 VI 1997 r.). W 1965 r. Założyciel mianował tego paulistę odpowiedzialnym za Instytut Jezusa Kapłana. Kiedy w styczniu 1972 r. odbywał się zjazd kapłanów z tego Instytutu, ówczesny generał Towarzystwa Świętego Pawła, ks. Luigi Zanoni (zaledwie dwa miesiące po śmierci Założyciela) zauważył, że Instytut Świętej Rodziny narodził się u boku Instytutu Jezusa Kapłana i dlatego mianował ks. Stefano Lamerę odpowiedzialnym również za tę najmłodszą wspólnotę Rodziny Świętego Pawła, czyli Instytut Świętej Rodziny . Zaangażowany, rozmodlony starał się on opisać duchowość, charyzmat i misję konsekrowanych małżonków. Przez 25 lat troskliwie organizował życie Instytutu, rekolekcje, zjazdy. Zainicjował wydawanie periodyku Gesù Maestro, z materiałami formacyjnymi dla członków Instytutu. Jego następcami na funkcji delegata generalnego Instytutu (czyli najwyższego przełożonego, reprezentującego generała Towarzystwa Świętego Pawła) byli w latach 1997-2003 ks. Francesco Todaro SSP, w latach 2003-2009 ks. Innocenzo Dante SSP, w latach 2009-2015 ks. Olinto Crespi SSP, a od roku 2015 ks. Robrerto Roveran SSP. Pierwsi członkowie Instytutu Świętej Rodziny włączali się w apostolstwo paulistów i paulistek, pomagając przy dystrybucji książek w parafiach i księgarniach.

Na koniec proszę powiedzieć jak Instytut Świętej Rodziny trafił do Polski?

Wiąże się to bardzo ściśle z historią Rodziny Świętego Pawła w Polsce. Nie będę tu jej całej przywoływał. Zaznaczę tylko, że jako pierwsi do Polski, 14 XI 1934 roku, przybyli pauliści a zaraz za nimi Uczennice Boskiego Mistrza. Po dynamicznym początku wojna i komunizm przekreślił perspektywy rozwoju, siostry jednak przetrwały. Po wojnie jedynie ks. Józef Alojzy Łabędź (13 I 1924 – 2 I 1967 r.) realizował ideał zakonny paulistów. Zmarł jednak nagle w dość młodym wieku. Po dziesięciu latach, od jego śmierci, 22 II 1978 r. nastąpiło odnowienie struktury paulistów. W latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX w. pojawiło się wielu młodych chłopców chcących być paulistami. Dynamicznie rozwijało się też apostolstwo środków społecznego przekazu. Klerycy i księża zaczęli wyjeżdżać do Włoch, gdzie zetknęli się z bogactwem wszystkich części Rodziny Świętego Pawła. W latach osiemdziesiątych do Polski przybyły Córki Świętego Pawła. Pojawili się też pojedynczy członkowie instytutów anuncjatynek, gabrielinów i Instytutu Jezusa Kapłana. To stworzyło odpowiedni klimat również do narodzin Instytutu Świętej Rodziny. Pierwsza para wstąpiła do Instytutu w 1996 r. podejmując trud bycia pionierami, przecierania szlaków i dzielenia się bogactwem tego życia. Dnia 7 IX 1997 r. wstąpili do nowicjatu, a 12 IX 1999 r. w Częstochowie złożyli pierwszą profesję… i tak się zaczęło. Następnie 31 X 2004 r. złożyli profesję wieczystą.

Do 2018 r. wstąpiło pięć par, z czego do dziś są cztery. Następna pierwsza profesja miała miejsce 15 VIII 2006 r. w Lublinie, a potem 15 VIII 2012 r. w Masłońskim. Kolejna para złożyła swą pierwszą profesję rad ewangelicznych 15 VIII 2016 r. Masłońskim. W tym okresie miały miejsce jeszcze dwie profesje wieczyste 15 VIII 2011 r. w Częstochowie oraz 15 VIII 2017 r. w Masłońskim. Na rok 2019 Instytut Świętej Rodziny w Polsce liczy 3 pary po ślubach wieczystych oraz jedną po ślubach czasowych.

Podsumujmy nasze refleksje. Padło wiele faktów, wydarzeń, dat, osób… co z tego wszystkiego wynika? Jakieś wnioski.

Wnioski są jak najbardziej duchowe! Z tej konkretnej historii ludzkiej wyłania się historia Bożego działania. Instytut Świętej Rodziny, najmłodsze dziecko Jakuba Alberionego, powstał w sercu Kościoła. Kiedy odżyła w nowy sposób idea konsekracji świeckich, kiedy Sobór Watykański II na nowo odczytał wielkość małżeństwa i rodziny oraz życia konsekrowanego. Kiedy Rodzina Świętego Pawła świętowała pięćdziesięciolecie narodzin, będąc u szczytu rozwoju, kiedy życie Założyciela dobiegało końca – rodziła się wspólnota małżonków całkowicie oddanych Bogu. Wobec dzisiejszych ataków na świętość małżeństwa i rodziny Bóg postanowił rozlać łaski odnowy, uświęcenia, wyzwolenia, życia. Jezus w rodzinie żył, pracował i modlił się przez wiele lat, dlatego odnowa zacznie się od rodziny – pisał nasz Założyciel, bł. Jakub Alberione.

Dziękuję księdzu za wyczerpującą rozmowę. To była fascynująca podróż poprzez wielkie Boże sprawy, ukryte subtelnie między zwykłymi, ludzkimi drogami.

Ja również dziękuję.

Wywiad z ks. Tomaszem Wasilewskim, paulistą został przeprowadzony w 2019 r. a jego odpowiedzi bazują na artykule naukowym -> T. Wasilewski. Historia założenia Instytutu Świętej Rodziny we Włoszech i w Polsce. W: Iuvenes errantes. Red. D. Mielnik. Lublin: Koło Naukowe Teologów KUL 2019 s. 17-32.

POWRÓT