"Środki społecznego przekazu ważnymi elementami cywilizacji"
Orędzie Papieża Pawła VI na 1. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu.
Zwracamy się do Was, ukochani Bracia i Synowie, przed zbliżającym się Światowym Dniem Środków Społecznego Przekazu Myśli, który będzie obchodzony po raz pierwszy w przyszłą niedzielę, 7 maja.
W oparciu o tę inicjatywę, wysuniętą przez II Watykański Sobór Powszechny, Kościół, który "czuje się ściśle związany wspólną odpowiedzialnością z rodzajem ludzkim i jego dziejami" ("Gaudium et spes", nr 1), pragnie zwrócić uwagę swych synów i wszystkich ludzi dobrej woli na rozległe i złożone zjawisko nowoczesnych środków społecznego przekazu myśli, takich jak prasa, kino, radio i telewizja. One bowiem stanowią jeden z najbardziej charakterystycznych akcentów współczesnej cywilizacji.
Dzięki tym wspaniałym osiągnięciom techniki życie ludzkie znalazło nowe wymiary: czas i przestrzeń zostały przezwyciężone, człowiek stał się niejako obywatelem świata, jednocześnie aktorem i świadkiem najbardziej odległych wydarzeń i życia całej ludzkości. "Możemy mówić o prawdziwym przeobrażeniu społecznym i kulturalnym, którego skutki znajdują odbicie nawet w życiu religijnym" - stwierdził Sobór (tamże, nr 2). Środki oddziaływania społecznego miały w tym przeobrażeniu udział wyraźny, czasem nawet rozstrzygający. Oczekuje się zaś jeszcze nowych, zadziwiających osiągnięć, jak np. przyszłych transmisji telewizyjnych przez "mondowizację", za pośrednictwem sztucznych satelitów.
We wszystkim tym widzimy objawiający się i konkretyzujący się wspaniały zamysł Bożej Opatrzności, która otwiera geniuszowi ludzkiemu nowe drogi dla jego własnego doskonalenia się i dla starania się o ostateczny cel człowieka.
Należy więc doceniać, zgodnie z właściwą wartością, sposób, w jaki prasa, kino, radio, telewizja i inne środki oddziaływania społecznego przyczyniają się do rozwoju kultury, podnoszenia rangi sztuki, do odpoczynku umysłowego, do wzajemnego poznania i zrozumienia między narodami, wreszcie do rozpowszechnienia nauki ewangelicznej.
Wielostronność zjawiska, które odtąd interesuje każdego człowieka indywidualnie i całą wspólnotę ludzką, będąc powodem podziwu i uznania, skłania jednak także do zastanowienia się, nie pozbawionego pewnej dozy niepokoju. Środki bowiem oddziaływania, przeznaczone z natury rzeczy do poszerzania horyzontu myśli, zakresu słowa, obrazu, informacji i publikacji, oddziaływują na opinię publiczną, a w konsekwencji na sposób myślenia i działania zarówno jednostek jak grup społecznych, wywierając pewną presję na umysły - presję, która ma głębokie znaczenie dla mentalności i sumienia człowieka chwiejącego się, - aby nie powiedzieć - tonącego w powodzi rozlicznych i sprzecznych zabiegów.
Któż nie zna niebezpieczeństw i ujemnych skutków, jakie te potężne środki oddziaływania mogą sprowadzić na każdego człowieka i społeczeństwo, jeżeli nie posługuje się nimi z poczuciem odpowiedzialności, w dobrej intencji i zgodnie z obiektywnymi zasadami moralności? Czy nie należy posługiwać się nimi z tym większą uwagą i odpowiedzialnością, że ich siła i skuteczność wielostronnego oddziaływania są tak wielkie?
Oto przyczyna, dla której - pewni tego, że wyrażamy oczekiwanie i niepokój ludzkości - zwracamy się z wyrazami uznania i przyjaźni do tych, którzy poświęcają swe zdolności i pracę tej ważnej i szczególnej dziedzinie życia nowoczesnego. Ufamy, że szlachetna służba, do której zostali powołani na rzecz swoich braci, będzie stała zawsze na wysokości posłannictwa, które ustanowiło ich nauczycielami i przewodnikami, pośrednikami między prawdą o jej odbiorcami, realnością świata zewnętrznego a głębią ludzkiego sumienia.
Ponieważ ludzie ci mają prawo do tego, by byli niezależnymi od presji ideologicznych, politycznych i ekonomicznych, które ograniczają jasną i odpowiedzialną swobodę wypowiedzi, ich dialog z odbiorcą zakłada szacunek dla godności człowieka i społeczeństwa. Niech więc każdy ich wysiłek służy przekazywaniu prawdy umysłom, skłanianiu serc ku dobru i pobudzaniu ich do działania: w ten sposób przyczynia się do postępu ludzkości, do budowania nowego społeczeństwa, bardziej wolnego, bardziej świadomego, bardziej odpowiedzialnego, bardziej braterskiego i szlachetniejszego (Pius XII, przemówienie w: "Discorsi e Radiomessaggi", t. 17, s. 327).
Myślimy w szczególności o młodym pokoleniu, które - nie bez trudności, czasem błądząc pozornie, a czasem nawet istotne popełniając błędy - poszukuje kierunku dla swego życia na dziś i na przyszłość, - o pokoleniu, które musi dokonać swobodnego wyboru z poczuciem pełnej odpowiedzialności. Przeszkadzając młodym, lub odwodząc ich od żmudnego poszukiwania, poprzez przedstawianie im fałszywych perspektyw, zwodniczych iluzji i poniżających obyczajów, oznaczałoby zawieść ich słuszne oczekiwania, szlachetne dążenia i zniweczyć ich odważne porywy.
Dlatego, ponawiamy Nasze naglące wezwanie do tak zasłużonych zawodowych pracowników świata środków społecznego przekazu myśli, a w szczególności do tych, którzy noszą zaszczytne miano chrześcijan, aby nieśli "świadectwo w służbie słowa, którego wszystkie możliwe wyrazy powinny być wiernym echem Słowa Przedwiecznego, Wcielonego Syna Bożego, Światłości umysłów, Prawdy, która nas uszlachetnia" (Przemówienie Pawła VI na zjeździe Federacji Prasy Włoskiej, w: "L'Osservatore Romano" z dnia 24. VI. 1966).
Trzeba więc, oby wysiłkowi promotorów środków społecznego oddziaływania, odpowiadała solidarna współpraca wszystkich, bo wszyscy są tu odpowiedzialni: rodzice, pierwsi i niezastąpieni wychowawcy swych dzieci; szkoła, która winna przygotować uczniów do poznawania i rozumienia języka nowoczesnej techniki, do oceniania jej treści i do posługiwania się nią rozsądnie, umiarkowanie i z zachowaniem osobistej dyscypliny; młodzi, powołani do odegrania najważniejszej roli w ocenie tych środków przekazu, ze względu na własne ukształtowanie się, na braterstwo i pokój między ludźmi; władze państwowe, odpowiedzialne za wprowadzenie i strzeżenie ogólnego dobra, w poszanowaniu prawowitych swobód. W wysiłkach tych wezmą wreszcie udział wszyscy odbiorcy, którzy przez światły i umiarkowany wybór prasy codziennej i periodycznej, filmów, audycji radiowych i widowisk telewizyjnych przyczyniają się do tego, by środki przekazu stawały się coraz szlachetniejsze i doskonalsze - jednym słowem, godne ludzi odpowiedzialnych i dojrzałych duchowo.
Wszelka poważna inicjatywa, która będzie dążyła do ukształtowania krytycznego osądu czytelnika i widza, będzie nader pożyteczna i godna najwyższej pochwały, zwłaszcza, gdy będzie chodziło o ocenę podanych im wiadomości, myśli czy obrazów. Ocena ta nie będzie dotyczyła tylko wizualnej strony techniki, estetyki i wzbudzonego zainteresowania, ale także aspektu ludzkiego, moralnego i religijnego, w perspektywie najwyższych wartości życia.
Kościół pragnie również przyczynić się do właściwie postawionego rozwoju środków oddziaływania, przez doradzanie, zachęcanie, upominanie, kierowanie i współpracę. Na ten temat i w tym celu, II Watykański Sobór Powszechny przygotował poważne opracowanie. Dekret soborowy "O środkach oddziaływania społecznego" i odnośna Instrukcja Pastoralna (w trakcie przygotowania) potwierdzają matczyna troskę Kościoła o właściwą rangę tych wartości ludzkich. Chrześcijaństwo, ogarniając te wartości, ożywia, je, uszlachetnia i kieruje ku najwyższemu celowi człowieka w ten sposób, ażeby wspaniałemu postępowi technicznemu odpowiadał prawdziwy postęp duchowy i moralny.
Wyrażamy więc życzenia, aby ten "Dzień" stanowił okazję do przemyślanego wezwania o obudzenie sumień i solidarne włączenie się wszystkich do sprawy tak wielkiej wagi. Wzywamy też naszych synów do wielkodusznej akcji w jedności modlitw i intencji z ich Pasterzami i wszystkimi tymi, którzy będą chcieli włączyć się do współpracy. Tak więc, z Boską pomocą i za wstawiennictwem Najświętszej Maryi Panny, będzie można uzyskać oczekiwane owoce obchodów "Dnia" dla dobra całej rodziny ludzkiej.
Oto życzenia najserdeczniejsze, które pragniemy skierować do was przed zbliżającym się pierwszym Światowym Dniem Środków Społecznego Przekazu Myśli. Z całego serca błagamy Boga o obfite błogosławieństwa dla tych wszystkich, którzy nas słuchają, i dla tych, którzy poruszanemu zagadnieniu poświęcają swoje doświadczenia techniczne, swój talent i swą troskę duchową.
Watykan, 7 maja 1967 r.